De stroom boeken, strips, dichtbundels en films over WOI
lijkt niet te stoppen en ook ik heb een nieuwe lading achter de kiezen.
De laatste in de rij was de nieuwe strip van Ivan Adriaenssens
“Elsie & Mairi” mij cadeau gedaan door enkele attente collega’s. Dit is het
vervolg op de strip “Afspraak in Nieuwpoort” die ik elders op deze blog heb
besproken. Weerom maakt Adriaenssens gebruik, van waargebeurde verhalen. Elsie
en Mairi hebben echt bestaan, het waren vrouwen uit de hogere Britse klasse die
vrijwillig aan het front gingen dienen als verpleegster. Omdat veel van de
getroffen soldaten stierven op weg naar een veldhospitaal richten ze een
verbandpost op aan het front zelf. Daar dienden ze de eerste zorgen toe. Elsie
en Mairi verliezen in de oorlog hun onschuld maar behouden hun idealisme. Toch
kon deze strip mij iets minder bekoren dan “Afspraak in Nieuwpoort”. De
zijsprongen naar het privéleven leiden soms iets te veel af van de kern van het
verhaal. Maar het blijft wel een mooie geschiedenis over twee sterk
geëngageerde vrouwen.
Verder was er de prachtige roman “Oorlog en Terpentijn” van
Stefan Hertmans. Het boek hoeft nog weinig intro en is begonnen aan een
literaire prijzenslag. Vorige week won hij de prijs van de Vlaamse Gemeenschap
en hij staat ondertussen op de shortlist van de Gouden Boekenuil. Hertmans
verwerkte in dit boek de memoires van zijn grootvader, Urbain Martien, een man
die een wel heel tragisch leven heeft geleden: extreme armoede in zijn
kindertijd, zijn vader vroeg verloren, vervolgens een traumatische periode in
de loopgraven waar hij drie keer ernstig gewond raakte. Hertmans grootvader
beschrijft in zijn memoires ook de vernederingen van de Vlaamse soldaten door
hun Franstalige officieren. Pijnlijk is het voorval waarbij een officier een belangrijke medaille voor moed
en zelfopoffering van de inmiddels tot sergeant-majoor bevorderde Urbain
vervalst om het echte exemplaar zelf te kunnen houden. Aangrijpend is ook de
beschrijving van hoe het deze beproefde
man na de oorlog vergaat en hoe de oorlogstrauma's tot waanzin dreigen
te leiden en hij elektroshocks moet ondergaan... Er wordt je als lezer weinig
leed bespaard in dit boek. Hertmans heeft het schrijven van dit boek 30 jaar
voor zich uitgeschoven, laten rijpen. Maar uiteindelijk schreef hij met dit ene
boek niet alleen oorlogsgeschiedenis, maar ook een familiekroniek, een boek
over kunst, een liefdesroman en een biografie. Groots.
Van een totaal andere orde is “Augustus 1914 -België op de
vlucht. ” van de historici Misjoe Verleyen en Marc De Meyer. Zij reconstrueren
de noodlottige augustusmaand wanneer de Duisters België binnenvluchten. Het
boek is een tragische tocht doorheen wat we nu bestempelen als de
“martelaarssteden”. Het boek maakt het patroon duidelijk waarmee de Duitse
legers - gefrustreerd door de veel trager dan verwachte opmars - zich botvierden op weerloze burgers en
vervielen in moord, brandstichting, plundering en verkrachting. Het boek volgt
de opmars van de Duitser legers van Visé, Luik, Namen en Dinant, over Diest,
Tienen, Aarschot, Leuven, Antwerpen, Dendermonde tot in de Westhoek. Telkens
was de tegenstand van het dappere Belgische leger groter dan verwacht maar
moest dit kleine leger terugtrekken met in hun kielzog duizenden vluchtelingen.
Overgebleven burgers werden beschouwd als zogenaamde franc-tireurs, vermeende burgermilities
die vanuit huizen op de Duitse soldaten zouden hebben geschoten. Met die
drogreden werden hele dorpen en steden in brand gestoken en burgers standrechtelijk
geëxecuteerd: Dinant (+680), Leuven (+248), Aarschot (+156) enz. “België op de
vlucht” gaat dieper in op het lot van de vele vluchtelingen en waar en hoe ze
opgevangen werden in Engeland, Frankrijk en Nederland, welke bijdrage ze daar
leverden aan de oorlogsindustrie en hoe ze soms in conflict kwamen met de
plaatselijke bevolking. Een ontluisterend boek dat doet nadenken over de
oorlogsmigranten van nu.
Verder las ik ook het bekende boek van JHJ Andriessen:
“Wereldoorlog I in foto's”. Het fotoboek
bevat naast honderden zwart-witfoto’s enkele onderhoudende essays over de meest
markante aspecten van de oorlog: de oorlogslogica van de grote Europese
mogendheden, de grote veldslagen, de Amerikaanse bijdrage, het Verdrag van
Versailles.
Besproken boeken:
Ivan Petrus Adriaenssens - Elsie en Mairi Engelen van Flanders Fields, Lannoo, 2013
Misjoe
Stefan Hertmans - Oorlog & Terpentijn, De Bezige Bij,
2013
Verleyen en Marc De Meyer - Augustus 1914 -België op de
vlucht, Manteau, 2013
JHJ Andriessen -Wereldoorlog I in foto's, Remainder Books,
2013
