“Een vrouw op de vlucht
voor een bericht” is een tragisch boek, niet enkel omwille van de
inhoud, maar omdat de werkelijkheid in dit geval de fictie heeft
ingehaald. Het hoofdpersonage van dit boek, Ora, moeder van twee
volwassen zonen, doet wat er in de titel staat. Het is oorlog en haar
jongste zoon, Ofer neemt dienst. Ze vlucht weg van alle mogelijke
manieren waarop de legerleiding haar zou kunnen contacteren met
slecht nieuws over haar zoon. Dat laatste is exact wat Grossman zelf
is overkomen toen dit boek al vergevorderd was. Grossmans zoon, Uri
sneuvelde tijdens de tweede Libanonoorlog. Dit ongewilde
autobiografische element zorgt ervoor dat lectuur van dit boek iets
sacraals en bezwerends krijgt. Het boek afwerken moet voor Grossman
erg therapeutisch zijn geweest.
In de eerste plaats is
het boek echter de geschiedenis van een wat bizarre
driehoeksverhouding tussen Ora, het vrouwelijke hoofdpersonage en
twee mannen Ilan, en Avram. Het boek vangt aan als ze beiden leert
kennen in haar jeugd. Ze trouwt met Ilan en heeft met hem een zoon.
Tijdens hun diensttijd breekt er oorlog uit met Egypte. Oorlog
betekent het lot uitdagen en dat is precies wat er gebeurt. Door een
ongelukkig toeval (waar Ora en Ilan de hand in hebben) komt Ilan naar
huis terwijl Avram achterblijft in de oorlogszone. Hij wordt
krijgsgevangen gemaakt en omdat hij voor de Joodse militaire
inlichtingendienst werkt zwaar gemarteld. Fysiek, maar vooral mentaal
gebroken komt Avram terug uit gevangenschap. Hoewel hij niet meer in
staat is tot relaties en als een soort levende dode in de wereld
staat, zal het steeds opnieuw Ora zijn die hem (een beetje van) zijn
levenskracht teruggeeft. Tot ze zwanger blijkt van hem en hij alle
contact met haar verbreekt.
Twintig jaar later als
Ofers militaire diensttijd er bijna opzit nemen ze terug contact op
met elkaar. Het is op dat moment dat ze samen zullen vluchten voor de
slechte mare. Ze ondernemen een lange voettocht doorheen Galilea en
mijden alle nieuws. Het is daar dat Ora aan Avram het levensverhaal
vertelt van haar zonen, van haar gezin en hoe zij en Ilan tijdens en
na de krijgsgevangenschap van Avram voor hem hebben gezorgd.
De vlucht voor slechte
berichten is een universeel thema. In “Post voor Mevrouw Bromley”
van Stefan Brijs pleegt de postbode zelfmoord omdat hij het verdriet
van de moeders en vrouwen niet meer aankan telkens als hij hen slecht
nieuws brengt en in Erwin Mortiers “Godenslaap” wordt eveneens
treffend beschreven met hoeveel angst de achtergebleven vrouwen de
komst van de postbode met oorlogstijdingen tegemoet zien. De vlucht
van Ora en Avram en het vertellen van verhalen heeft iets bezwerends.
Ze proberen een onontkoombare werkelijkheid naar hun hand te zetten,
maar dat blijkt even effectief als een sjamaan die het probeert te
laten regenen door te dansen. Hoewel ze geen gsm bij zich hebben,
niet naar radio en tv luisteren en geen kranten lezen worden ze
constant herinnerd aan alle oorlogen waar Israel bij betrokken was.
Overal staan er wel monumenten voor gevallen soldaten en officieren.
De boodschap is duidelijk: aan het lot, het toeval en de
oorlogsgruwel is niet te ontkomen.
Grossmans boek laat ook
duidelijk zien wat het betekent om als Joods burger in een soort
permanente staat van oorlog te leven: van schermutselingen aan de
grenzen, systematische aanslagen, echte veldslagen...Treffend is de
passage waarin Ora vertelt hoe Ofer op zevenjarige leeftijd ontdekt
hoe de weinige joden omringd zijn door naties die hen als De Vijand
beschouwen. En welke existentiële angst dit bij hem oproept. Dat
inzicht transformeert Ofer tijdens zijn lange legerdienst naar iemand
die de anderen uiteindelijk zelf als vijanden gaat beschouwen. En
bereid is fluitend ten strijde te trekken...
Dit boek blijft aan je plakken omdat je
weet wat er echt is gebeurd. Ondanks het verlies van zijn eigen zoon
Uri in een zoveelste oorlog toont Grossman zijn verdriet, maar geen
wraakgevoelens. Het boek toont wat oorlogslogica is en hoe mensen
moeten leven in zo'n situatie. In dat opzicht is Grossmans boodschap
er een van pacifisme.
David Grossman – Een vrouw op de
vlucht voor een bericht, Cossee, 2012
Geen opmerkingen:
Een reactie posten