donderdag 10 april 2014

Een vrouw op de vlucht voor een bericht - David Grossman

“Een vrouw op de vlucht voor een bericht” is een tragisch boek, niet enkel omwille van de inhoud, maar omdat de werkelijkheid in dit geval de fictie heeft ingehaald. Het hoofdpersonage van dit boek, Ora, moeder van twee volwassen zonen, doet wat er in de titel staat. Het is oorlog en haar jongste zoon, Ofer neemt dienst. Ze vlucht weg van alle mogelijke manieren waarop de legerleiding haar zou kunnen contacteren met slecht nieuws over haar zoon. Dat laatste is exact wat Grossman zelf is overkomen toen dit boek al vergevorderd was. Grossmans zoon, Uri sneuvelde tijdens de tweede Libanonoorlog. Dit ongewilde autobiografische element zorgt ervoor dat lectuur van dit boek iets sacraals en bezwerends krijgt. Het boek afwerken moet voor Grossman erg therapeutisch zijn geweest.

In de eerste plaats is het boek echter de geschiedenis van een wat bizarre driehoeksverhouding tussen Ora, het vrouwelijke hoofdpersonage en twee mannen Ilan, en Avram. Het boek vangt aan als ze beiden leert kennen in haar jeugd. Ze trouwt met Ilan en heeft met hem een zoon. Tijdens hun diensttijd breekt er oorlog uit met Egypte. Oorlog betekent het lot uitdagen en dat is precies wat er gebeurt. Door een ongelukkig toeval (waar Ora en Ilan de hand in hebben) komt Ilan naar huis terwijl Avram achterblijft in de oorlogszone. Hij wordt krijgsgevangen gemaakt en omdat hij voor de Joodse militaire inlichtingendienst werkt zwaar gemarteld. Fysiek, maar vooral mentaal gebroken komt Avram terug uit gevangenschap. Hoewel hij niet meer in staat is tot relaties en als een soort levende dode in de wereld staat, zal het steeds opnieuw Ora zijn die hem (een beetje van) zijn levenskracht teruggeeft. Tot ze zwanger blijkt van hem en hij alle contact met haar verbreekt.
Twintig jaar later als Ofers militaire diensttijd er bijna opzit nemen ze terug contact op met elkaar. Het is op dat moment dat ze samen zullen vluchten voor de slechte mare. Ze ondernemen een lange voettocht doorheen Galilea en mijden alle nieuws. Het is daar dat Ora aan Avram het levensverhaal vertelt van haar zonen, van haar gezin en hoe zij en Ilan tijdens en na de krijgsgevangenschap van Avram voor hem hebben gezorgd.

De vlucht voor slechte berichten is een universeel thema. In “Post voor Mevrouw Bromley” van Stefan Brijs pleegt de postbode zelfmoord omdat hij het verdriet van de moeders en vrouwen niet meer aankan telkens als hij hen slecht nieuws brengt en in Erwin Mortiers “Godenslaap” wordt eveneens treffend beschreven met hoeveel angst de achtergebleven vrouwen de komst van de postbode met oorlogstijdingen tegemoet zien. De vlucht van Ora en Avram en het vertellen van verhalen heeft iets bezwerends. Ze proberen een onontkoombare werkelijkheid naar hun hand te zetten, maar dat blijkt even effectief als een sjamaan die het probeert te laten regenen door te dansen. Hoewel ze geen gsm bij zich hebben, niet naar radio en tv luisteren en geen kranten lezen worden ze constant herinnerd aan alle oorlogen waar Israel bij betrokken was. Overal staan er wel monumenten voor gevallen soldaten en officieren. De boodschap is duidelijk: aan het lot, het toeval en de oorlogsgruwel is niet te ontkomen.

Grossmans boek laat ook duidelijk zien wat het betekent om als Joods burger in een soort permanente staat van oorlog te leven: van schermutselingen aan de grenzen, systematische aanslagen, echte veldslagen...Treffend is de passage waarin Ora vertelt hoe Ofer op zevenjarige leeftijd ontdekt hoe de weinige joden omringd zijn door naties die hen als De Vijand beschouwen. En welke existentiële angst dit bij hem oproept. Dat inzicht transformeert Ofer tijdens zijn lange legerdienst naar iemand die de anderen uiteindelijk zelf als vijanden gaat beschouwen. En bereid is fluitend ten strijde te trekken...

Dit boek blijft aan je plakken omdat je weet wat er echt is gebeurd. Ondanks het verlies van zijn eigen zoon Uri in een zoveelste oorlog toont Grossman zijn verdriet, maar geen wraakgevoelens. Het boek toont wat oorlogslogica is en hoe mensen moeten leven in zo'n situatie. In dat opzicht is Grossmans boodschap er een van pacifisme.

David Grossman – Een vrouw op de vlucht voor een bericht, Cossee, 2012



Geen opmerkingen:

Een reactie posten